لکنت زبان؛ بلای زبان گیر

ستی مولایی؛ لکنت زبان یا ناروانی گفتار، اختلالی در روند عادی صحبت کردن است که براثر تکرار، کشیده گویی و قفل‌شدگی کلمات در هنگام صحبت کردن ایجاد می‌شود و الگوی مرتب کلامی را بر هم می‌زند. 

انواع لکنت زبان در کودکان

همان‌طور که اشاره کردیم، لکنت انواع متفاوتی دارد. تکرار یک‌صدا یا هجا مانند « س- س-سلام» را لکنت تکرار می‌گویند و اگر این کلمات به‌صورت کشیده ادا شود مانند «سسسسسسلام» لکنت ممتد گفته می‌شود و در شکل دیگر اختلال کلامی ما شاهد قفل شدن کلمات مانند «آ…ب» هستیم که این خود می‌تواند آغازی برای یک اتفاق ناخوشایند برای کودک باشد.

لکنت زبان در چه سنی بیشتر شایع است؟

هر کس در هر سنی ممکن است دچار لکنت زبان شود؛ اما بیشترین شیوع لکنت در میان کودکانی است که در حال یادگیری جمله‌سازی با کمک کلمه‌ها هستند؛ یعنی همان ابتدایی‌ترین زمان برای بیان کلمات و جمله‌ها در زندگی هر کودک که در صورت خوش‌شانس نبودن یا فراهم نبودن شرایط، سخن گفتن تبدیل به اختلال زبانی می‌شود. ناروانی گفتاری معمولاً از سنین 2 ماهگی تا 6 سالگی در کودکان رخ می‌دهد.

فرق بین لکنت طبیعی و لکنتی که اختلال به‌حساب می‌آید در چیست؟

دو نوع درگیری کلامی برای درمان وجود دارد. 1) لکنت طبیعی: که در همان سال‌های ابتدایی سخن گفتن کودکان ایجاد می‌شود و کودک هنوز هنر سخن گفتن را به‌خوبی یاد نگرفته است به همین دلیل دچار لکنت طبیعی می‌شود. در این نوع از لکنت جای نگرانی وجود ندارد و بعد از چند جلسه گفتاردرمانی این مشکل به‌طور کامل حل می‌شود. 2) اختلال لکنت که به‌صورت ارثی یا قرار گرفتن در شرایط استرس‌زا ایجادشده است. در این نوع از لکنت باید کودک تحت نظر روان‌درمانگران قرار بگیرد تا مراحل درمانی را طی کند.

نقش استرس بر روی لکنت زبان

هیجانات، احساسات تنش‌ها، ضربه‌های عاطفی و استرس همگی ازجمله عوامل روانی گوناگونی هستند که می‌توانند تأثیراتی منفی بر گویش و کلام بگذارند. مهم‌ترین این عوامل استرس است که می‌تواند نقشی اساسی در رشد این بیماری برای کودکان ایجاد کند. استرس ممکن است از محیط استرس‌زا خانه یا مهدکودک و مدارس گریبان گیر کودکان شود و اگر این کودکان دارای لکنت زبانی کوچک هم باشند لکنت آن‌ها را شدت ببخشد.

لکنت ناگهانی چیست؟

لکنت ناگهانی همان‌طور که از نامش هم پیداست؛ لکنتی است که به‌صورت ناگهانی و براثر علت‌های روان‌شناختی مانند ترس و وحشت ناگهانی به سراغ کودکان می‌آید و معمولاً بعد از مدتی به‌طور خودبه‌خود رفع می‌شود. لکنت ناگهانی زبان اگرچه یک موضوع نگران‌کننده برای والدین است اما در اکثر کودکان بدون نیاز به مراجعه به متخصص و به‌مرورزمان بهبود پیدا می‌کند. بااین‌حال برای برخی‌ها این اختلال می‌تواند مادام‌العمر بوده و باعث ایجاد مشکلاتی در عملکرد فرد در مدرسه و یا محیط کار شود.

دلیل لکنت زبان در کودکان چه می‌تواند باشد؟

متأسفانه هنوز علت اصلی لکنت به‌صورت کامل شناخته‌شده نیست و آن را "ان ام اف" یا صریح نبودن کلمات عنوان می‌کنند. لکنت معمولاً با هیجان می‌تواند کم‌وزیاد شود یا براثر استرس، تنبیه یا عصبانی کردن کودک به اوج خود برسد. البته در برخی از خانواده‌ها این اختلال وجود دارد و سابقه‌ی فامیلی می‌تواند در ایجاد این بیماری نقشی اساسی را بازی کند. علاوه بر این؛ لکنت برخی از کودکان به انتظارات بالای خانواده‌ها و سبک زندگی پر از استرس آن‌ها هم‌بستگی دارد.

آیا لکنت می‌تواند ارثی باشد؟

لکنت می‌تواند جنبه ارثی داشته باشد و بیشتر در کودکانی که پدر یا مادر و حتی خویشاوندانشان به این عارضه گفتاری مبتلا هستند، دیده می‌شود. جالب است بدانید که طبق آمار به‌دست‌آمده؛ نزدیک به ٪۶۰ افرادی که لکنت دارند، خویشاوندانشان هم دچار لکنت زبان بوده‌اند یا هستند.

روش‌های درمانی لکنت زبان

لکنت زبان در کودکان شدیداً به روش‌های درمانی نیاز دارد و در صورت پشت گوش انداختن زمان درمان، ممکن است جبران‌ناپذیر باشد. البته کودکان خود به‌تنهایی قادر به درمان نیستند و کمک والدین می‌تواند زندگی آن‌ها را برای همیشه تغییر دهد. درمان همیشه مهم‌ترین بخش از روند یک بیماری به شمار می‌رود. درمان واقعی بر اساس شرایط خاص هر کودک متفاوت خواهد بود.

البته مهم‌ترین درمان در کودکان فراهم کردن محیط پر از آرامش است. محیطی که کودک در آن از استرس، ترس و عصبانیت به دور باشد تا بتواند بر ترس و هیجانات خود در صحبت کردن و بیان کلمات غلبه کند. البته باید بگوییم که در درمان لکنت زبان کودک هیچ دارویی تأیید نشده است و کودک باید تحت درمان گفتار درمانگران قرار بگیرد تا در یک بازده زمانی بتواند صحبت کردن خود را ارتقا دهد. رژیم‌های غذایی هم می‌توانند نقشی اساسی درروند درمان داشته باشند. کودکانی با مشکلات گفتاری باید از غذاهای با تبع سرد کمتر مصرف کنند و همچنین والدین باید حواسشان به هم‌زمانی غذاهای تبع گرم و سرد باهم باشد. این نوع از غذاها باعث شدت لکنت می‌شود.

چه وقت باید از متخصص کمک گرفت؟

لکنت زبان هم مانند هر بیماری دیگر نیاز به متخصص دارد و والدین باید بعد از دیدن اولین علامت‌ها برای درمان اقدام کنند تا این بیماری ماندگار نشود. گفتار درمانگرها می‌توانند در این راه به کودکان کمک شایانی بکنند و مراحل درمانی را برای آن‌ها انجام دهند. مشکل کودک در ابتدا توسط این متخصصین ارزیابی و مشخص‌شده و به والدین توضیح داده می‌شود تا بتوانند آن‌ها هم در محیط خانه با کودکان تمرین کنند. این تمرین‌ها برای توسعه‌ی تکنیک‌هایی است که به کودک کمک کند تا با لکنت خود کنار بیاید و از آن فراتر برود. البته برای کودکانی که لکنت زبان جدی دارند، ارزیابی و مداخله‌ی زودهنگام بسیار مفید است.

نقش والدین و معلم‌ها در بهبود این مشکل کلامی چیست؟

والدین نقشی اساسی در بهبود مشکلات کلامی کودک خود دارند. آن‌ها باید از یک متخصص گفتار و زبان استفاده کرده و مراحل درمان را شروع کنند. هر چه درمان لکنت در سنین پایین‌تری انجام شود معمولاً احتمال درمان بیشتر است و هر چه سن بیشتر شود امکان درمان کمتر می‌شود. البته مهم‌ترین کار آن‌ها برقراری آرامش و محیط عاطفی خوب برای کودک است. علاوه بر این والدین باید به صحبت کردن خود در محیط خانه توجه کنند و آرامش گفتاری را در کلام خود برقرار کنند.

خواندن کتاب داستان و شعر و متون آهنگین از بیشترین میزان تأثیر درروند بهبود کودک برخوردار است. در این پروسه درمانی، کاهش سرعت گفتار تأثیرگذار است هر چه سرعت بالاتر برود امکان افزایش لکنت بیشتر می‌شود. نکته حائز اهمیت این است که؛ اگر لکنت کودک شما تازه شروع‌شده است هرگز به کودک فشار نیاورید و او را از این بیماری مطلع نکنید یا به او تذکر ندهید. اگر کودک را از این مشکل آگاه کنید؛ ممکن است این لکنت ماندگار شود و حساسیت او نسبت به صحبت کردن افزایش یابد. کودکان به‌شدت از صحبت کردن والدین نقش می‌گیرند؛ پس سعی کنید تا شمرده سخن بگویید و در آخر؛ از روند درمان خسته نشوید ممکن است درمان 3 ماه تا 1 سال به طول انجامد البته این مدت‌زمان در کودکان متغیر است. معلمین به گوش باشند؛ تا با این کودکان با آرامش برخورد کنند و به آنها استرس را در محیط‌های آموزشی منتقل نکنند.

چگونه به کودک کمک کنیم؟

در مواجهه با لکنت کودک واکنش منفی نشان ندهید، یا اینکه گفتارش را تصحیح و جمله‌اش را کامل نکنید. این مهم است که کودک متوجه شود آدم‌ها می‌توانند حتی وقتی لکنت دارند، به‌کل مؤثری ارتباط برقرار کنند. الگویی از حرف زدن آرام و شمرده باشید تا به کود‌تان کمک کنید سرعت حرف زدنش را کم کند. به‌هیچ‌عنوان کودک را تصحیح نکنید و وقتی کودک تمایلی به صحبت کردن ندارد او را وادار به صحبت کردن ننمایید. در مهمانی‌ها و مکان‌های که تعداد آدم‌ها بیشتر است او را کوچک نشمارید و از مشکل تکلم او با کسی سخن نگویید؛ آن‌ها سرتاپا گوش هستند تا ببینند الگوی رفتاری‌شان که همان والدین است چگونه با این مشکل رفتار می‌کند. این امر باعث شدت اختلال گفتاری کودک شده و دیگر او مایل به سخن گفتن در جمع دوستان نخواهد بود و مرتباً از محیط‌های که شما را از دست خودش ناراحت می‌بیند، قطعاً فرار خواهد کرد.

https://kidshealth.org/en/parents/stutter.html